Phế liệu điện tử, còn được gọi là e-waste, bao gồm các thiết bị điện và điện tử đã qua sử dụng hoặc không còn hoạt động. Đây là loại chất thải đang gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu do sự phát triển của công nghệ và xu hướng tiêu dùng. Phế liệu điện tử có thể chứa nhiều thành phần nguy hại như cadmium, thủy ngân, chì và PCB, đồng thời cũng chứa các kim loại quý có thể tái chế.

Việc xử lý đúng cách phế liệu điện tử không chỉ bảo vệ môi trường mà còn giúp thu hồi các nguyên liệu có giá trị. Tuy nhiên, nếu không được quản lý đúng cách, chúng có thể gây ô nhiễm nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Xử lý phế liệu điện tử đúng cách là một vấn đề cấp thiết trong thời đại công nghệ hiện nay. Việc này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn mang lại nhiều lợi ích kinh tế và xã hội. Khi được xử lý đúng quy trình, phế liệu điện tử có thể trở thành nguồn tài nguyên quý giá, giúp tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu khai thác tài nguyên thiên nhiên.

Ngoài ra, quản lý phế liệu điện tử tốt còn giúp ngăn chặn các chất độc hại như cadmium, thủy ngân và chì thâm nhập vào môi trường, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Đây cũng là cơ hội để phát triển ngành công nghiệp tái chế, tạo ra việc làm và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn.

Phế liệu điện tử chứa nhiều thành phần nguy hại cần được xử lý đặc biệt cẩn thận. Trong số đó, các chất độc hại phổ biến nhất bao gồm cadmium, thủy ngân, chì và polychlorinated biphenyls (PCB). Cadmium thường được tìm thấy trong pin sạc và màn hình cũ, có thể gây tổn thương thận và xương. Thủy ngân, thường có trong công tắc và bóng đèn tiết kiệm năng lượng, có thể gây hại cho hệ thần kinh.

Chì, một thành phần phổ biến trong các mạch điện tử cũ, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ em và gây độc cho nhiều cơ quan trong cơ thể. PCB, mặc dù đã bị cấm sản xuất, vẫn có thể tìm thấy trong các thiết bị cũ và là chất gây ung thư tiềm ẩn. Việc xử lý không đúng cách có thể dẫn đến sự rò rỉ của các chất này vào môi trường, gây ô nhiễm đất, nước và không khí.

Tái chế phế liệu điện tử mang lại nhiều lợi ích to lớn cho môi trường và xã hội. Trước hết, nó giúp bảo tồn tài nguyên thiên nhiên bằng cách thu hồi và tái sử dụng các vật liệu quý như đồng, vàng, bạc và palladium từ các thiết bị điện tử cũ. Điều này giảm áp lực khai thác mỏ và tiết kiệm năng lượng trong quá trình sản xuất nguyên liệu mới. Ví dụ, tái chế 1 triệu điện thoại di động có thể thu hồi 16 tấn đồng, 350kg bạc, 34kg vàng và 15kg palladium.

Ngoài ra, tái chế phế liệu điện tử còn giúp giảm lượng khí thải nhà kính và ngăn chặn ô nhiễm môi trường do chôn lấp hoặc đốt chất thải không đúng cách. Đây cũng là cơ hội để phát triển ngành công nghiệp tái chế, tạo ra việc làm và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn. Cuối cùng, tái chế đúng cách giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng bằng cách ngăn chặn sự rò rỉ của các chất độc hại vào môi trường sống.

Trong xu hướng quản lý phế liệu điện tử hiện đại, trách nhiệm của nhà sản xuất đóng vai trò quan trọng. Tại Việt Nam, nguyên tắc "Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất" (Extended Producer Responsibility - EPR) đang dần được áp dụng. Theo đó, các nhà sản xuất và nhập khẩu thiết bị điện tử có trách nhiệm tham gia vào quá trình thu gom, tái chế và xử lý sản phẩm của họ sau khi hết thời gian sử dụng.

Cụ thể, nhà sản xuất cần thiết kế sản phẩm theo hướng dễ tháo rời, tái chế và ít chất độc hại. Họ cũng phải thiết lập hệ thống thu gom sản phẩm cũ từ người tiêu dùng, hoặc đóng góp tài chính cho các chương trình tái chế quốc gia. Ngoài ra, nhà sản xuất cần cung cấp thông tin về các thành phần nguy hại trong sản phẩm và hướng dẫn xử lý an toàn. Việc thực hiện tốt trách nhiệm này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn nâng cao uy tín thương hiệu và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng về sản phẩm xanh.

Phân loại phế liệu điện tử tại nguồn là bước đầu tiên và quan trọng trong quá trình xử lý. Đối với người dân và doanh nghiệp, việc phân loại cần được thực hiện cẩn thận để đảm bảo hiệu quả tái chế và an toàn môi trường. Đầu tiên, cần tách riêng các thiết bị điện tử nguyên chiếc như máy tính, điện thoại, TV. Tiếp theo, phân loại các linh kiện rời như bo mạch, dây cáp, ổ cứng.

Pin và ắc quy cần được tách riêng và đặt trong hộp chứa an toàn để tránh rò rỉ. Các thiết bị chứa thủy ngân như bóng đèn huỳnh quang cũng cần được xử lý riêng. Đối với các thiết bị lớn như tủ lạnh, máy giặt, nên liên hệ với các đơn vị chuyên thu gom để được hướng dẫn cụ thể. Khi phân loại, cần đeo găng tay và khẩu trang để bảo vệ sức khỏe. Cuối cùng, lưu ý không để phế liệu điện tử lẫn với rác thải sinh hoạt thông thường.